Alles wat je moet weten over borderline: symptomen, behandeling en ondersteuning (2024)

Borderline is een aandoening die vaak in de schaduw blijft, maar stiekem een aanzienlijke impact heeft op het leven van degenen die ermee te maken hebben.

In een interview vertelt GZ-psycholoog Lidewy Hendriks van MIND ons meer over de symptomen, struggles, behandeling en positieve eigenschappen die borderline met zich mee kan brengen.

Wat is borderline?

Borderline is een persoonlijkheidsstoornis die zich kenmerkt door instabiliteit en abrupte veranderingen in je emoties, stemming, relaties, zelfbeeld en gedrag. Iemand met borderline heeft moeite met het reguleren en controleren van emoties. Wanneer er iets tegenzit kan dit leiden tot bijvoorbeeld voor een woedeaanval, toename van depressieve gevoelens of andere heftige emotionele reacties.

Ook speelt er bij borderline een extreme angst om afgewezen of verlaten te worden. 'Je hebt behoefte aan intieme relaties, maar tegelijkertijd ben je te bang om ze aan te gaan, omdat je dan ook in de steek gelaten kunt worden', legt Hendriks uit. 'Hierdoor ben je continu het contact aan het aantrekken en afstoten.'

Dit zijn de symptomen van borderline

Volgens de GZ-psycholoog zijn er verschillende symptomen die vaak voorkomen bij volwassen mensen met borderline. Eén van de belangrijkste kenmerken is dus het 'aantrekken en afstoten' in relaties, waarbij mensen met borderline moeite hebben met het behouden van stabiele relaties vanwege hechtingsproblemen uit hun jeugd. Dit kan leiden tot intense angsten en verlatingsgevoelens. Daarnaast vertonen mensen met borderline vaak zwart-wit denken, impulsief gedrag zoals zelfbeschadiging, stemmingswisselingen, en moeite met het reguleren van emoties. Het kan ook leiden tot impulsieve acties, zoals overmatig shoppen, drugsgebruik, of roekeloos gedrag.

We zetten nog even alle mogelijke symptomen op een rij:

• Aantrekken en afstoten van contact
• Verlatingsangst
• Instabiele en intense persoonlijke relaties
• Impulsiviteit
• Extreme stemmingswisselingen
• Identiteitsstoornis
• Chronisch gevoel van leegte
• Intense woede of moeite om boosheid te beheersen
• Dissociatieve verschijnselen (het gevoel hebben alsof je gedachten, gevoelens, herinneringen en lichaamsdelen niet van jezelf zijn)
• Zelfbeschadiging of suïcidegedachten

Wanneer wordt borderline bij iemand vastgesteld?

'Borderline wordt vastgesteld wanneer je aan een bepaald aantal criteria voldoet', legt Hendriks uit. 'Deze criteria worden beschreven in een classificatie-systeem, genaamd DSM-5.' Dit boek wordt gebruikt door dokters om verschillende psychische problemen te begrijpen en te diagnosticeren. Een specialist zoals een gespecialiseerde psycholoog kan helpen bij het stellen van deze diagnose na het onderzoeken van de symptomen en hoe iemand functioneert.

Borderline ontstaat vaak als gevolg van een complex samenspel van genetische, biologische en omgevingsfactoren. Hoewel de precieze oorzaak niet volledig begrepen wordt, suggereren onderzoeken dat genetische aanleg een rol kan spelen, omdat mensen met een familiegeschiedenis van psychiatrische stoornissen een verhoogd risico lopen om borderline te ontwikkelen.

Bovendien kunnen ervaringen uit de jeugd, met name die met betrekking tot hechting, een rol spelen bij het ontstaan van borderline. 'Het kan zijn dat de hechting in de vroege jeugd niet goed is verlopen, wat het vormen van relaties later in het leven spannend en ingewikkeld kan maken'. Het is overigens niet noodzakelijk dat iemand haar of zijn jeugd als moeilijk heeft ervaren. Veel mensen weten niet anders dan dat een jeugd er zo uitziet als dat het voor hen was. Dat betekent niet dat ze niets hebben gemist wat ze wellicht als kind voor een gezonde persoonlijkheidsontwikkeling nodig hadden. Ze zijn dan gewend aan de omstandigheden waarin ze zijn opgegroeid en die zijn dus van invloed op relaties in het volwassen leven.

Hoe beïnvloedt borderline het dagelijks functioneren van een volwassene?

Borderline is een complexe aandoening die het dagelijks leven van volwassenen sterk kan beïnvloeden. 'Het kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, onrust en angst. Kleine dingen kunnen grote emoties veroorzaken en stemmingswisselingen zijn vaak aan de orde van de dag', zegt Hendriks. 'Zelfs de kleinste dingen kunnen je helemaal uit balans brengen en je van de ene emotie naar de andere laten schieten.' Relaties kunnen worden beïnvloed door de neiging om mensen aan te trekken en af te stoten, waardoor er vaak conflicten ontstaan.

'Of als je op het werk constructieve kritiek krijgt, kan het zijn dat je meteen denkt dat je een andere baan moet zoeken omdat je denkt dat je het niet goed genoeg doet.' Zoals je ziet heeft dit dan automatisch weer invloed op je impulsiviteit. Sommigen vergelijken het met een storm die vanbinnen raast, terwijl je aan de buitenkant vaak niets ziet.

Borderline kan het zelfbeeld en de eigenwaarde van mensen sterk beïnvloeden, waardoor ze zich vaak onzeker voelen en moeite hebben met het vinden van stabiliteit in hun leven. Het hebben van borderline kan ook leiden tot schaamte en gevoelens van vervreemding van anderen.

Hoe kunnen familieleden of vrienden het beste ondersteuning bieden?

Familieleden en vrienden kunnen het beste ondersteuning bieden door begripvol en geduldig te zijn en open communicatie te behouden. 'Wat ook heel belangrijk is, is dat je niet meegaat in de stemmingswisselingen', voegt Hendriks daaraan toe. 'Blijf vooral rustig en stel je grenzen. Dat geeft veiligheid.' Zoek eventueel professionele hulp, of ga langs bij lotgenoten voor de juiste ondersteuning.

Vooroordelen over borderline

Er bestaan veel vooroordelen rondom borderline, bijvoorbeeld dat alleen vrouwen borderline kunnen hebben. Dit vooroordeel kunnen we alvast ontkrachten.

Mannen vs. vrouwen

Ook mannen kunnen een borderline persoonlijkheidsstoornis hebben, maar bij vrouwen is het vaak wat zichtbaarder. Mannen stoppen het vaak wat meer weg en praten niet of minder over hun gevoelens. Al is dit volgens Hendriks niet helemaal te onderbouwen, aangezien er wisselende onderzoeksresultaten over zijn.

Gek

Verder denkt een buitenstaander snel dat iemand met borderline echt gek is, omdat het impulsieve of emotionele gedrag niet altijd makkelijk te volgen is. Als je je vervolgens echt gaat verdiepen in de stoornis heeft het eigenlijk helemaal niks met gekte te maken, maar zijn het symptomen die voortkomen uit een sterke instabiliteit die je voelt. Hoog tijd om ons te verdiepen in wat borderline écht inhoudt.

Een beetje borderline

Je kan niet een beetje borderline hebben, benadrukt Hendriks. 'Je bent ook niet een beetje depressief. Dat wordt vaak gebruikt in de volksmond, maar dat bestaat niet', legt ze uit. 'Je voldoet aan diverse criteria en daar heb je echt last van. Dan is iets waar je dag in, dag uit mee worstelt.'

Borderliner

Bovendien is het niet passend om het woord 'borderliner' te gebruiken, benadrukt de expert. 'Zo werkt dat niet', legt ze uit. 'Je bent niet een borderliner. Je bent je eigen persoon, maar je ervaart de symptomen van borderline. Je hebt die aandoening.'

Geen relatie hebben

Tot slot wordt weleens gezegd dat je nooit een relatie kunt hebben met iemand met borderline. 'Natuurlijk kan het lastig zijn om een relatie te hebben met iemand die borderline heeft vanwege de sterke emoties en stemmingswisselingen', geeft Hendriks toe. 'Maar het is zeker wel mogelijk. Het is belangrijk dat beide partners begrip tonen voor de aandoening en goed met elkaar praten. Het kan helpen om professionele hulp te zoeken en ondersteuning te krijgen om de relatie te verbeteren en om te leren omgaan met moeilijke situaties.'

Wat zijn de positieve eigenschappen van mensen met borderline?

Bij borderline wordt er vooral gekeken naar alles wat moeilijk, heftig en zwaar is. Daarom mag er ook een keer worden ingezoomd op de positieve eigenschappen die deze stoornis met zich meebrengt. Mensen met borderline zijn bijvoorbeeld heel goed in anderen enthousiasmeren en het opwekken van energie', vertelt de psycholoog. 'Ook kunnen ze zeer empathisch en creatief zijn en hebben ze vaak een groot aanpassingsvermogen.' Met de juiste ondersteuning en behandeling kunnen mensen met borderline een bevredigend en zinvol leven leiden.

Ook kan borderline ervoor zorgen dat je dingen die voor anderen heel vanzelfsprekend zijn als iets heel moois en bijzonders kan zien. Juist omdat alles zo zwart-wit is, kan je soms ineens emotioneel worden van kleine, mooie dingen in het leven. Hendriks: 'Kijk altijd naar de sterke punten van mensen, want daar kun je mee bouwen.'

Volg je Women's Health al op Facebook, Instagram en TikTok?